“De Heerenveensche gazfabriek”

Van 13 januari tot en met 31 mei 2014 staat de “Heerenveensche gazfabriek” in het middelpunt van de tentoonstelling in het Historisch Informatiepunt.laatste gashouder voor HIPsite

Aan het eind van de 18e eeuw werd ontdekt dat uit steenkool gas gewonnen kon worden. Londen was in 1814 de eerste Europese stad die “gaz” kreeg. Toen in de eerste helft van de 19e eeuw de productie van gas opkwam, werd de naam van dit vluchtige goedje geschreven met een z : gaz.
Elf jaar na Londen volgde Amsterdam als eerste Nederlandse stad met de Amsterdamsche Pijpgaz-Compagnie N.V. In Friesland was Leeuwarden de eerste gemeente met gas.

In 1858 werd besloten de Utrechtse Gazonderneming (nog steeds met een z) een gasfabriek in Heerenveen te laten exploiteren. De fabriek werd gebouwd in wat toen eigenlijk de tuin van Oenemastate (nu Het Gerecht) was, op het veldje tussen Minckelerstate en de parkeerplaats van Albert Heijn. De kolen voor de gasfabriek kwam hier per schip dat door de Heeresloot voer en via de Kolk en de Koolsingel (de huidige Van Kleffenslaan) de gasfabriek bereikte.
Heerenveen lag in 1858 nog in de drie gemeentes Haskerland, Schoterland en Aengwirden.
In 1862 stonden in Schoterland 32 gaslantaarnpalen en in Aengwirden 10. Zij namen de kosten van de gasfabriek voor hun rekening. Enkele jaren later, in 1868, kreeg Schoterland ook gasverlichting en betaalde mee aan de kosten.
De grootste gasafnemer, Schoterland, nam in 1880 de gasfabriek over.

De gasfabriek is een aantal keren verbouwd. De eerste keer in 1866 en later in 1902 en in 1913. In 1950 was de laatste verbouwing. Daarna werd de gasfabriek steeds minder nodig en eind jaren zestig werd de laatste gashouder gesloopt.  De gemeente Heerenveen ging over op aardgas. Het gasbedrijf werd verplaatst naar Heerenveen-Zuid (Oudeschoot). In 1990 werd het Gemeentelijk Gasbedrijf overgenomen door het P.E.B. Dit bedrijf werd later overgenomen door NUON. Van de fabriek is niets overgebleven, uitgezonderd een gasmeter, gereedschap en wat andere voorwerpen en foto’s die op deze tentoonstelling te zien zijn.

De tentoonstelling is te bezoeken tijdens de openingstijden van de bibliotheek.